Happy Horse Ranch


Powstanie Wielkopolskie - Jan Ciaciuch (1894 - 1976)

Major Wojska Polskiego, powstaniec wielkopolski, żołnierz wojny z bolszewikami w latach 1919 - 1920.

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 3 grudnia 1894 r. w Białożewinie (ówczesny powiat żniński). Po początkowej nauce w szkole ludowej, maturę uzyskał w Szkole Handlowej w Gnieźnie. Po odbyciu praktyki zawodowej w 1915 roku został zaciągnięty do wojska pruskiego, gdzie awansował do stopnia zastępcy oficera. W czerwcu 1918 r. zdezerterował z armii niemieckiej i ukrywał się w powiecie gnieźnieńskim. Następnie jako uczestnik powstania wielkopolskiego walczył o przyłączenie ziem zaboru pruskiego do Polski, brał udział w rozbrajaniu Niemców i w zajęciu pierwszej stolicy Polski - Gniezna - przez powstańców. Jan Ciaciuch po wybuchu powstania dniach 28-30 grudnia 1918 r. uczestniczył w potyczce pod Zdziechową, a w dniach 11-15 stycznia 1919 r. w powstańczych walkach pod Szubinem i Żninem. Od połowy stycznia do końca lutego 1919 r. pełnił funkcję adiutanta komendy miasta Gniezna.

Okres wojny polsko-bolszewickiej Jana Ciaciucha

(dane z książki Słownik biograficzny powstańców wielkopolskich, red. Naukowa Antoni Czubiński, Bogusław Polak)

Na początku marca Jan Ciaciuch objął dowództwo kompanii poznańsko - lwowskiej, z którą 9 marca 1919 r. wyruszył przez Warszawę, Przemyśl pod Lwów. Kompania 204 żołnierzy weszła do walki pod Dołhomościskami 16 marca, walczyła pod Mielnikami 18 marca, otwierając połączenie kolejowe do Gródka Jagiellońskiego. 20 marca odjechała do Lwowa, gdzie przydzielona została 23 marca do brygady lwowskiej. Obsadziła odcinek Lipinki (30 III) i działała tam do 13 kwietnia (do przejścia do rezerwy). Wcielona do I Pułku Strzelców Lwowskich (14 IV), w jego składzie wzięła udział m.in. w ofensywie kwietniowej (20-29 IV), w walkach o Berezowicę Wielką, pod Zborowem, w przejęciu linii Sassów - Złoczów, osiągając (30 IV) linię: Maćków - Gaj - Chromysz. 6 sierpnia kompania wyjechała do Poznania, gdzie została rozformowana.

W 1918 r. Polska po 123 latach niewoli odzyskała niepodległość. Utraciła ją, gdy trzy sąsiednie mocarstwa Austria, Prusy i Rosja, podzieliły między siebie ziemie polskie. Wielkopolska znalazła się w granicach państwa pruskiego. Polacy nie pogodzili się z utratą niepodległości i kilkakrotnie organizowali zbrojne powstania.

Powstanie Wielkopolskie wybuchło 27 grudnia 1918 r. o godzinie 16.40 po południu w Poznaniu i było największym zrywem niepodległościowym na terenie zaborów, zakończonym zwycięstwem. Dzięki niemu mieszkańcy Wielkopolski odzyskali wolność, a ziemie stanowiące kolebkę państwowości wróciły do Polski.

Okres międzywojenny, II wojny światowej i powojenny

W okresie 1927-1937 Jan Ciaciuch pracował w Polskim Radiu w Poznaniu. W 1939 r. w ramach powszechnej mobilizacji, do Komendy Garnizonu w Zaleszczykach. Po przejściu do Rumunii został internowany. Pod zmienionym nazwiskiem uciekł z obozu i przez Turcję, Palestynę dotarł do Rodezji. Po zakończeniu wojny do kraju wrócił 10 lutego 1947 r., jako komendant transportu 500 Polaków z Rodezji. Zamieszkał w Poznaniu. Zmarł 21 listopada 1976 r.




Jan Ciaciuch był odznaczony m.in.

Orderem Virtuti Militari V klasy


Krzyżem Niepodległości


Krzyżem Walecznych


Srebrnym Krzyżem Zasługi


Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym


Krzyżem Obrony Lwowa


Gwiazdą Przemyśla




Jan Ciaciuch - Wspomnienie Tadeusza Tulibackiego

Jakże szybko mija czas. Gdy piszę te słowa, mam jeszcze żywo w pamięci rozmowy z wujkiem Janem, w których wspominał z dumą lata młodości, udział w powstaniu wielkopolskim, walki pod Lwowem i bolesne lata II wojny światowej zakończone tułaczką i pobytem - aż do 1947 r. - w Rodezji w Afryce Południowej.

Jan Ciaciuch, major Wojska Polskiego, dyrektor Polskiego Radia w Poznaniu, powstaniec wielkopolski, żołnierz wojny z bolszewikami w latach 1919-20, zmarł przed 27 laty w Poznaniu. Przyszedł na świat 3 grudnia 1894 r. w Białożewinie na Pałukach w rodzinie wielkopolskiego rolnika, długoletniego dzierżawcy majątku kościelnego w Noskowie koło Gniezna Jana i Franciszki z Goliwąsów. Rodzina Ciaciuchów miała tradycje powstańcze sięgające czasów powstania listopadowego.

Po początkowej nauce w szkole ludowej, maturę uzyskał w Szkole Handlowej w Gnieźnie. Po odbyciu praktyki zawodowej w 1915 r. został zaciągnięty do wojska pruskiego, gdzie awansował do stopnia zastępcy oficera. W czerwcu 1918 r. zdezerterował z armii niemieckiej i ukrywał się w powiecie gnieźnieńskim. Następnie jako uczestnik powstania wielkopolskiego walczył o przyłączenie ziem zaboru pruskiego do Polski, brał udział w rozbrajaniu Niemców i w zajęciu pierwszej stolicy Polski - Gniezna - przez powstańców. W dniach 28-30 grudnia 1918 r. uczestniczył w potyczce pod Zdziechową, a w dniach 11-15 stycznia 1919 r. - w powstańczych walkach pod Szubinem i Żninem. Od połowy stycznia do końca lutego 1919 r. był adiutantem komendy garnizonu Gniezna. 13 marca 1919 r. dekretem Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej został mianowany na podporucznika Jednocześnie za aktywną postawę w walce o przyłączenie ziem polskich zaboru pruskiego do Polski został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.

Do historii por. Jan Ciaciuch przeszedł jako organizator na początku marca 1919 r. kompanii poznańsko-lwowskiej. Po objęciu jej dowództwa wyruszył przez Warszawę i Przemyśl pod Lwów. Kompania liczyła 204 żołnierzy. Żegnali ich w Poznaniu osobiście - gen. Józef Dowbór-Muśnicki, współorganizator i naczelny dowódca wojsk w powstaniu wielkopolskim i Wojciech Korfanty, członek Rady Narodowej w Poznaniu. W Warszawie przemówienie do ochotników wygłosił Ignacy Paderewski, sławy pianista, wówczas premier i minister spraw zagranicznych.

Kompania poznańsko-lwowska weszła do walki pod Dołhomościskami 16 marca. Wzięła też udział w walkach w rejonie Sądowej Wiszni, a potem w okolicach Gródka Jagiellońskiego. 20 marca odjechała do Lwowa, gdzie trzy dni później została przydzielona do Brygady Lwowskiej. 30 marca obsadziła odcinek Lipinki i działała tam do 13 kwietnia. Wcielona do 1 Pułku Strzelców Lwowskich wzięła udział w dniach 20-29 kwietnia w walkach o Berezowicę Wielką i pod Zborowem, w przejęciu linii kolejowej Sassów - Złoczów. Za męstwo i sprawne dowodzenie w walkach z bolszewikami pod Lwowem por. Jan Ciaciuch otrzymał Order Virtuti Militari, Krzyż Obrońców Lwowa oraz order Gwiazdy Przemyśla.

6 sierpnia kompania wróciła do Poznania, gdzie została rozformowana. Jan Ciaciuch został przydzielony do 10. Pułku Strzelców Wielkopolskich. W 68. Pułku Piechoty służył do 1922 r., kiedy to w stopniu kapitana przeszedł do cywila.

W 1924 r. Jan Ciaciuch ożenił się ze Stefanią Żyto, z którą miał dwie córki - Bognę (1925) i Wiesławę (1927). W II Rzeczypospolitej był w latach 1927-37 jednym z dyrektorów Polskiego Radia w Poznaniu.

Boleśnie przeżył klęskę wrześniową. W ramach powszechnej mobilizacji, we wrześniu 1939 r. został przydzielony do Komendy Garnizonu w Zaleszczykach. Po przejściu do Rumunii został internowany. Pod zmienionym nazwiskiem Józef Izbicki (robotnik z Łodzi) uciekł z obozu i przez Turcję i Palestynę dotarł do Rodezji. Tutaj przebywali polscy oficerowie, którzy ze względu na wiek nie mogli z bronią w ręku walczyć w szeregach Armii Andersa.

Po zakończeniu wojny zgłosił gotowość powrotu do ojczyzny. Niestety, długa i mozolna była to droga. Wreszcie 10 lutego 1947 r. wrócił do kraju jako komendant transportu 500 Polaków z Rodezji. Zamieszkał w swoim ukochanym Poznaniu przy ul. Grottgera 4. W 1972 r. został mianowany majorem. Był działaczem ZBoWiD i działał społecznie jako radny dzielnicy Poznań-Grunwald. Przez wiele lat pracował jako dyrektor Centrali Handlowej Przemysłu Elektronicznego i w Miejskim Handlu Detalicznym.

Za zasługi w walkach odrodzonego Wojska Polskiego po I wojnie światowej został odznaczony Krzyżem Niepodległości i Srebrnym Krzyżem Zasługi. Na wieczną wartę odszedł 21 listopada 1976 r. w 82 roku życia. Pochowany został w Poznaniu na cmentarzu junikowskim.


Tadeusz Tulibacki

Rok 1922 kapitan Jan Ciaciuch w Jednostce Wojskowej Poznań - Biedrusko

Rok 1926 nasza babcia Stefania na koniu, w tle mała Bogna

Rok 1918 Powstanie Wielkopolskie, porucznik Jan Ciaciuch

Rok 1918 Powstanie Wielkopolskie, porucznik Jan Ciaciuch pośrodku z podoficerami

Rok 1919 I Ochotnicza Kompania Poznańsko - Lwowska przed Gmachem Sejmowym we Lwowie, pośrodku porucznik Jan Ciaciuch, dowódca kompanii (w płaszczu)

Rok 1924 Ślub - nasza babcia Stefania (z domu Żyto) i kapitan Jan Ciaciuch

Rok 1928 nasza babcia Stefania i Jan Ciaciuch z córkami, od lewej nasza mama Wiesława i Bogna

Rok 1937 Jan Ciaciuch z córkami, od lewej Bogna i nasza mama Wiesława

Rok 1937 Jan Ciaciuch z córkami, od lewej nasza mama Wiesława i Bogna

Rok 1941 Jan Ciaciuch w Afryce - Rodezja, od roku 1964 - Zambia

Rok 1944 Jan Ciaciuch w Rodezji

Rok 1936 Jan Ciaciuch (po prawej) na Targach Poznańskich

Rok 1972 major Jan Ciaciuch